Shardiya Navrartri 2024 Date : घटस्थापना 2024 तिथी, शुभ वेळ आणि पूजन विधि

Shardiya Navrartri 2024 : घटस्थापना हा शारदीय नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी साजरा केला जाणारा अत्यंत महत्त्वाचा सण आहे. अश्विन महिन्यातील शुक्ल पक्षातील प्रतिपदा तिथीला देवीची स्थापना करून घटस्थापना केली जाते. यावेळी देवीच्या पूजेसाठी अखंड ज्योत प्रज्वलित केली जाते. हा सण नऊ दिवस चालतो आणि नवमीला संपतो. यानंतर दसरा हा विजयादशमीचा सण साजरा केला जातो.

घटस्थापना म्हणजेच देवीची स्थापना हा नवरात्रीच्या पूजेतला अत्यंत महत्त्वाचा विधी आहे. यावर्षी 2024 मध्ये शारदीय नवरात्रीची सुरुवात गुरुवार, 3 ऑक्टोबर रोजी होणार आहे. प्रतिपदा तिथी 2 ऑक्टोबरच्या दुपारी 12:18 वाजता सुरू होईल आणि 4 ऑक्टोबरला पहाटे 2:58 वाजता संपेल. उदयतिथी प्रमाणे घटस्थापना 3 ऑक्टोबर रोजी केली जाईल.

घटस्थापनेचा शुभ मुहूर्त

घटस्थापनेचा शुभ मुहूर्त यावर्षी दोन वेळा असेल.

• पहिला शुभ मुहूर्त: सकाळी 6:15 वाजता ते 7:22 वाजता. हा मुहूर्त एक तास सहा मिनिटांचा असेल.
• दुसरा अभिजीत मुहूर्त: सकाळी 11:46 वाजता ते 12:33 वाजेपर्यंत. हा मुहूर्त 47 मिनिटांचा असेल.

या वेळेमध्ये भक्तांनी आपल्या घरी, मंदिरात किंवा मंडपात घटस्थापना करावी.

घटस्थापनेचे महत्त्व

घटस्थापनेचा अर्थ म्हणजे कुलदेवीची किंवा दुर्गेच्या मूर्तीची प्रतिष्ठापना करणे. काही ठिकाणी देवीची मूर्ती स्थापन करतात, तर काही ठिकाणी घट (कलश) मांडून पूजा करतात. नवरात्रीच्या या पहिल्या दिवशी देवीच्या घटाला, म्हणजेच कलशाला, खास जागा दिली जाते आणि नऊ दिवस या घटाच्या समोर अखंड दिवा लावला जातो.

या दिवशी घटस्थापनेनंतर देवीची पूजा करून ज्योत प्रज्वलित केली जाते. नऊ दिवस देवीच्या वेगवेगळ्या रूपांची पूजा केली जाते आणि तिला विविध नैवेद्य अर्पण केले जातात. या काळात देवीला प्रसन्न करण्यासाठी भक्त विशेष मंत्रजप करतात.

नवरात्रीचे नऊ दिवस आणि देवीची पूजेची माहिती

पहिला दिवस – शैलपुत्री

नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी देवी शैलपुत्रीची पूजा केली जाते. देवी पार्वतीने हिमालय पर्वतावर जन्म घेतल्यामुळे तिला शैलपुत्री असे नाव दिले गेले. या दिवशी देवीला शुद्ध तुपातील पदार्थांचा नैवेद्य अर्पण करतात. शेवंती आणि सोनचाफ्यासारखी पिवळी फुले पहिल्या माळेसाठी वापरली जातात.

दुसरा दिवस – ब्रह्मचारिणी

दुसऱ्या दिवशी देवी ब्रह्मचारिणीची पूजा केली जाते. या देवीचे अविवाहित रूप आहे. साखरेचा नैवेद्य अर्पण करून दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना केली जाते. अनंत, मोगरा किंवा चमेलीच्या पांढऱ्या फुलांची माळ देवीला अर्पण केली जाते.

तिसरा दिवस – चंद्रघंटा

तिसऱ्या दिवशी चंद्रघंटा देवीची पूजा केली जाते. गाईच्या दुधाचा नैवेद्य या दिवशी देवीला अर्पण करतात. गोकर्णी आणि कृष्ण कमळाच्या निळ्या फुलांनी देवीची माळ सजवली जाते.

चौथा दिवस – कुष्मांडा

चौथ्या दिवशी देवी कुशमांडा या स्वरूपाची पूजा केली जाते. देवीला मालपुवा प्रिय आहे, त्यामुळे मालपुव्यांचा नैवेद्य अर्पण करावा. केशरी किंवा भगवी फुले, अबोली आणि अशोकाच्या फुलांची माळ देवीला अर्पण करावी.

पाचवा दिवस – स्कंदमाता

स्कंदमाता ही भगवान कार्तिकेयची माता आहे. या दिवशी देवीला केळ्यांचा नैवेद्य अर्पण करावा, ज्यामुळे आरोग्य लाभते. बेल किंवा कुंकवाची फुले या दिवशी माळेसाठी वापरली जातात.

सहावा दिवस – कात्यायनी

सहाव्या दिवशी कात्यायनी देवीची पूजा केली जाते. देवीला मध अतिशय प्रिय आहे. करदळीच्या फुलांची माळ या दिवशी देवीला अर्पण केली जाते.

सातवा दिवस – कालरात्रि

सातव्या दिवशी देवी कालरात्रिची पूजा केली जाते. देवीला गुळाचा नैवेद्य अर्पण करून कष्ट आणि संकटे दूर करण्याची प्रार्थना केली जाते. झेंडू किंवा नारंगी फुलांची माळ देवीला अर्पण करतात.

आठवा दिवस – महागौरी

आठव्या दिवशी महागौरी देवीची पूजा केली जाते. नारळ आणि नारळापासून बनवलेले पदार्थ देवीला नैवेद्य म्हणून अर्पण करतात. तांबडी फुले, जास्वंद किंवा गुलाबाच्या फुलांची माळ देवीला अर्पण करतात.

नववा दिवस – सिद्धिदात्री

नवव्या दिवशी देवी सिद्धिदात्रीची पूजा केली जाते. हलवा-पुरी आणि खीर या पदार्थांचा नैवेद्य देवीला अर्पण करतात. कुंकुम अर्चन केल्याने देवी प्रसन्न होते.

नऊ माळा, नऊ रुपये, नऊ नैवेद्य

नवरात्रीमध्ये देवीला प्रसन्न करण्यासाठी नऊ माळा, नऊ रुपये आणि नऊ नैवेद्य यांचा खास महत्त्व असतो. या सणात प्रत्येक दिवशी देवीच्या वेगवेगळ्या रूपांना फुले, नैवेद्य आणि विशेष अर्पण केले जाते.

• नऊ माळा: प्रत्येक दिवशी देवीच्या पूजेत वापरल्या जाणाऱ्या फुलांची माळ वेगवेगळी असते.
• नऊ रुपये: देवीला प्रत्येक दिवशी नऊ रुपये दान करणे शुभ मानले जाते.
• नऊ नैवेद्य: देवीला प्रत्येक दिवशी वेगवेगळ्या प्रकारचा नैवेद्य अर्पण करतात.

नवरात्राचे महत्त्व

नवरात्रा हा सण धार्मिक आणि आध्यात्मिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचा मानला जातो. पौराणिक कथांनुसार, शारदीय नवरात्राच्या काळात देवी दुर्गेने महिषासुर या दुष्ट राक्षसाचा पराभव केला होता. त्यानंतर दसरा हा सण विजयाच्या रूपात साजरा केला जातो. विजयादशमीच्या दिवशी रामाने रावणाचा वध केला होता, त्यामुळे या दिवशी रावणाचे दहन केले जाते.

नवरात्रीमध्ये देवीच्या पूजेने भक्तांच्या जीवनातील सर्व संकटे दूर होतात, आणि त्यांना सुख, समृद्धी आणि शांती प्राप्त होते. अनेक भक्त उपवास धरून नऊ दिवस देवीची पूजा करतात.

मंत्रजप

नवरात्रीमध्ये देवीला प्रसन्न करण्यासाठी काही खास मंत्रांचा जप करणे शुभ मानले जाते. साधे, सोपे मंत्र वापरूनही भक्त देवीची कृपा प्राप्त करू शकतात.

• सर्व मंगल मांगल्ये शिवे सर्वार्थ साधिके, शरण्ये त्र्यंबके गौरी, नारायणी नमोस्तुते.
• या देवी सर्वभूतेषु शक्ति रूपेण संस्थिता, नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः.

या मंत्रांच्या जपाने देवी प्रसन्न होऊन भक्तांना आशीर्वाद देते.

उपसंहार

घटस्थापना आणि नवरात्री हा सण भक्तांच्या जीवनात आनंद आणि सकारात्मकता आणतो. नवरात्रीच्या नऊ दिवसांमध्ये देवीच्या विविध रूपांची पूजा करून भक्त तिला प्रसन्न करतात आणि तिचे आशीर्वाद घेतात.