नवरात्री उपवास आणि पूजा : नवरात्र हा देवी दुर्गेची उपासना आणि पूजेचा सण आहे. नऊ दिवस चालणाऱ्या या सणात देवी दुर्गेला प्रसन्न करण्यासाठी विविध पूजाविधी आणि उपवास केले जातात. परंतु, कधी कधी आपल्या हातून नकळत काही चुका घडतात. या चुकांमुळे आपल्या उपवासाची आणि पूजेची फळे मिळणे कठीण होऊ शकते. विशेषतः स्त्रियांनी नवरात्राच्या काळात काही गोष्टींचे पालन करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
नवरात्रीच्या दिवसांमध्ये कुठल्या गोष्टी टाळाव्यात, आणि या पूजाविधी दरम्यान कशा चुकांपासून दूर राहावे, याची माहिती या लेखामध्ये देणार आहोत. आधी आपले चॅनल सबस्क्राईब करा आणि सणाच्या पवित्रतेला आदर द्या.
1. उपवासाच्या नियमांचे पालन न करणे
नवरात्रामध्ये उपवासाला विशेष महत्त्व आहे. मात्र काही लोक उपवासाचे नियम पाळत नाहीत. उपवासाच्या वेळी फक्त फळ, दुग्धजन्य पदार्थ, साबुदाण्याचे पदार्थ आणि सैंधव मीठ खाण्याचा प्रघात आहे. काहीजण नियमित मीठ किंवा अन्न खातात, ज्यामुळे उपवास फळास येत नाही.
- उपवासात सैंधव मीठ वापरा.
- फळ, दूध, दही, शेंगदाणा लाडू खा.
- मांसाहार, गहू, तांदूळ यांचे सेवन करू नका.
2. पूजेचा योग्य प्रकार न पाळणे
नवरात्राच्या काळात देवीची पूजा करण्यासाठी काही नियम आहेत. पूजेची वेळ, विधी, आणि मंत्र यांचा योग्य पद्धतीने वापर होणे गरजेचे आहे.
- घटस्थापनेच्या दिवशी कलश स्थापना करा.
- देवीची मूर्ती नवीन असावी; जुनी किंवा फुटलेली मूर्ती वापरू नका.
- पूजेच्या वेळी दिवा आणि धूप लावायला विसरू नका.
- रोज देवीच्या आरतीचे आयोजन करा.
3. अखंड ज्योतीचा सन्मान न राखणे
अखंड दीप प्रज्वलित करणे हा नवरात्रीचा महत्त्वाचा भाग आहे. अखंड दीप दिवसभर जळत राहणे आवश्यक आहे.
- ज्योतीसाठी दिवा घरात ठेवावा, आणि त्याची नियमित देखरेख करावी.
- दिवा जळत असताना घर रिकामे ठेवू नये.
- अखंड ज्योतीचा सन्मान राखणे आवश्यक आहे, कारण ती अंधारात उजेडाचा प्रतीक असते.
4. दिवसा झोपणे
नवरात्रीत उपवास करणाऱ्यांनी दिवसा झोपू नये असे सांगितले जाते. दिवसा झोपल्याने आपल्या उपवासाची आणि साधनेची पवित्रता भंग होऊ शकते.
- दिवसा झोपणे टाळा.
- साधना आणि ध्यानामध्ये व्यस्त राहा.
5. मांसाहार आणि तामसिक आहार
नवरात्रीच्या काळात मांसाहार आणि तामसिक आहाराचे सेवन टाळावे. उपवास करणाऱ्यांनी पवित्र, सात्विक आहार घ्यावा.
- मांसाहार, मच्छी, अंड्याचे सेवन करू नका.
- प्याज, लसूण, मसालेदार अन्न टाळा.
6. मौन आणि ध्यान न पाळणे
नवरात्र हा एक ध्यानाचा आणि आत्ममंथनाचा सण आहे. त्यामुळे मौन आणि ध्यान या गोष्टींचे पालन करणे महत्त्वाचे आहे.
- रोज ध्यान करा, मन एकाग्र करा.
- मौन पाळून मनाची शांती मिळवा.
7. घरातील स्वच्छता न राखणे
देवी दुर्गेची पूजा करताना घरातील स्वच्छता राखणे अत्यावश्यक आहे. स्वच्छता ही देवी लक्ष्मीला प्रसन्न करण्याचा महत्त्वाचा भाग आहे.
- रोज स्नान करून पूजा करा.
- घर स्वच्छ ठेवा.
- घरातील मंदिरात अखंड दिवा लावा.
8. वाद-भांडणं आणि नकारात्मकता
नवरात्रीच्या काळात वाद-भांडणं आणि कोणत्याही प्रकारची हिंसा टाळणे आवश्यक आहे. या दिवशी मनातील नकारात्मक विचार दूर करून शांतता राखावी.
- कोणत्याही प्रकारच्या वादात पडू नका.
- मनातील नकारात्मक विचार दूर ठेवा.
- लहान मुलींना किंवा इतरांना रागवू नका.
9. कन्या पूजन विसरणे
नवरात्रीत अष्टमी किंवा नवमीला कन्या पूजन करण्याची प्रथा आहे. यामुळे देवीच्या आशीर्वादाची प्राप्ती होते, आणि पूजेचे फळ मिळते.
- अष्टमी किंवा नवमीला कन्या पूजन करा.
- कन्यांना दान, भेटवस्तू देऊन त्यांना प्रसन्न करा.
10. शुद्धतेचा अभाव
नवरात्रीत शारीरिक आणि मानसिक शुद्धता राखणे महत्त्वाचे आहे. शुद्धतेशिवाय देवीची उपासना फलदायी होऊ शकत नाही.
- रोज स्नान करून पूजा करा.
- मन एकाग्र आणि शांत ठेवा.
11. व्रताचे नियम न पाळणे
नवरात्राच्या व्रतामध्ये काही खास नियम पाळणे आवश्यक असते. जसे की, ब्रह्मचर्य पालन, जमिनीवर झोपणे आणि उपवासाच्या दरम्यान एकाग्रता राखणे.
- ब्रह्मचर्याचे पालन करा.
- जमिनीवर झोपून पृथ्वीशी आपले नाते जपून ठेवा.
- उपवासात सात्विक आहार घ्या.
12. केस, नखं कापणे
नवरात्रीच्या काळात केस कापणे, नखं कापणे किंवा दाढी करण्यास वर्च मानले जाते.
- नवरात्रीच्या काळात केस आणि नखं कापू नका.
- शारीरिक स्वच्छता राखा, पण कोणत्याही सौंदर्य प्रक्रियेचे पालन करू नका.
13. अर्धवट पूजा करणे
पूजेमध्ये अर्धवटपणा ठेवणे हा देवीचा अनादर मानला जातो. पूजाविधी आणि आरती एकाच वेळी पूर्ण करावी.
- पूजेचे सर्व विधी एकाच वेळी पूर्ण करा.
- आरती करताना तिचे महत्त्व जाणून घ्या.
14. वस्त्रांचे महत्त्व
पूजेच्या वेळी स्वच्छ आणि पवित्र वस्त्र घालणे आवश्यक आहे. अशुद्ध वस्त्रांमध्ये पूजेचा परिणाम कमी होतो.
- रोज स्वच्छ धुतलेले वस्त्र परिधान करा.
- पूजेत शुभ्र किंवा हलक्या रंगाचे वस्त्र परिधान करणे शुभ असते.
15. अध्यात्मिक जागरूकता न राखणे
नवरात्र हा अध्यात्मिक जागरूकतेचा सण आहे. आपल्या जीवनात सकारात्मकता आणण्यासाठी या दिवशी आत्मचिंतन आणि साधनेवर भर द्यावा.
- आत्मचिंतन करा, मन शुद्ध ठेवा.
- देवीची पूजा मनोभावे करा.
निष्कर्ष
नवरात्रीचा पवित्र सण हा नुसत्या विधींपूरता मर्यादित नसतो, तर त्यामागील भावनाही महत्त्वाच्या आहेत. योग्य नियमांचे पालन करून आणि मनोभावे पूजा करून देवीची कृपा मिळवता येते.